The President of Malta

Search
Close this search box.

Closing speech by His Excellency George Vella, President of Malta, at the Launch of the book ‘50th Anniversary of Malta Federation of Organizations Persons with Disability ’(MFOPD), 23 February 2022, (Speech in MT)

Onorevoli Agius,

Segretarju Permanenti,

Mauro,

Sinjura Mugliette,

Sinjuri,

L-ewwel nett, irrid nibda billi nirringrazzja lill-Malta Federation of Organizations Persons with Disability, biex kif għamel ħaddieħor qabli, anki nirringrazzjaha tax-xogħol li għamlet tul is-snin kollha sa mit-twaqqif tagħha ħamsin sena ilu.

Meta wieħed jirrifletti b’dan il-mod, diffiċli jmur lura ħamsin sena u jipprova jara x’kienu t-tragwardi importanti (milestones) għaliex wieħed irid imur dejjem imbagħad u jarahom fil-kuntest ta’ dak li kien jeżisti dak iż-żmien. Jiġifieri dawk l-affarijiet li llum ngħidu: “U iva, ħaġa żgħira kienet”, wieħed irid jgħid imma x’kienet il-mentalità dak iż-żmien u kemm kienet diffiċli biex wieħed jagħmel dik il-qabża.

Jiena ma ninsa qatt, u tibqa’ ġo moħħi, meta konna tfal, niftakar persuna b’diżabilità magħluqa f’kantina. U ta’ tfal li konna, konna mmorru nittawlu minn ġol-isprall u minn ġot-tieqa żgħira li kien hemm biex naraw lil dan miskin li kellu din id-diżabilità. U kienet aċċettata. Kulħadd kien jaf li dik il-familja kellha dak il-bniedem hemmhekk. Iktar tard, anki meta ggradwajt, sirt tabib, wieħed mix-xokkijiet ta’ ħajti kien meta din l-omm qaltli: “Ħa nurik jien x’għandi”, u daħħlitni f’kamra, gallinar magħluq bil-wajer u dan it-tifel qiegħed hemm granfat.

Skużawni qed inġib dawn il-figuri, imma biex nifhmu minn fejn tlaqna. Li dawn kienu xi ħaġa li l-familji kienu jġorru, kienu jġorru ħafna drabi mingħajr għajnuna dak iż-żmien, u allura meta bdiet imbagħad ir-realizzazzjoni li dawn wara kollox huma nies bħalna u li dawn għandhom id-drittijiet tagħhom, bdiet, bħalma jiġri dejjem, taqleb dik il-mentalità, tieħu dik il-qabża, u minn hemm l-affarijiet isiru ħafna iktar faċli.

Qed ngħid dan għaliex il-qasam tad-diżabilità, kif diġà semmejna, evolva b’mod konsiderevoli minn dak iż-żmien li qed insemmi jien sal-lum. Fil-passat, is-soċjetà kienet taħbi jew titħassar lill-persuna b’diżabilità u tieqaf hemm. Il-konsegwenza ta’ dan kienet li, anke jekk mhux b’mod intenzjonat, saret ħafna tbatija u kien hemm ħafna stigma.

Din is-sitwazzjoni, bħalma wieħed jista’ jimmaġina, kienet ta’ frustrazzjoni għal kulħadd u tista’ tgħid weġgħa kbira kemm għall-persuni b’diżabilità, jekk kienu f’pożizzjoni li jirrealizzaw minn xiex għaddejjin, kif ukoll, u bl-iktar mod, għall-familjari tagħhom. Huwa kawża t’hekk li s-soċjetà ċivili rat opportunità ta’ bidla, imma bħalma għidt, mhux lakemm wieħed ivara ċerti bidliet. Għadd ta’ għaqdiet bdew jiffurmaw u joffru servizzi differenti f’dan il-qasam. Bħalma jiġri dejjem, din issir ġeometrika. Iktar ma jkollok, iktar ifaqqsu oħrajn li jġiegħlu lil ħaddieħor u jħeġġu lil ħaddieħor ħalli n-numri jikbru biex ikun hemm il-pressjoni għall-bidla.

Inħass għalhekk il-bżonn ta’ aktar għaqda, li dan is-settur jitkellem b’vuċi waħda u li jaħdem b’għan wieħed, li hu dak li jitħarsu d-drittijiet ta’ dawn il-persuni minn kull aspett. Il-Malta Federation of Organizations Persons with Disability issawret proprju biex taqdi dawn l-għanijiet. L-ewwel nett, li tgħallem dwar il-qasam tad-diżabilità u li bil-mod il-mod tbiddel il-kultura tal-‘jaħasra’ għal waħda tassew inklussiva f’kull aspett tal-ħajja.

Illum l-MFOPD hija magħmula minn erbgħa u tletin għaqda. Jiġifieri mhux sempliċiment għaqda waħda imma hemm numru kbir minnhom. Hija wkoll membru ta’ bosta għaqdiet internazzjonali inkluż fuq livell Ewropew u tal-Commonwealth. U jien konvint li fid-diskussjonijiet li jkollhom f’dawn il-laqgħat matul is-snin, irrealizzaw li pajjiżi oħra kienu bħalna wkoll, u għad hemm oħrajn li għadhom lanqas waslu fejn wasalna aħna. Mhux biex wieħed jiġġustifika li għad fadlilna x’nagħmlu, imma li wieħed jifhem li aħna ma konniex minn tal-aħħar, però lanqas konna minn tal-ewwel illi għamilna dawn il-bidliet. Dawn l-organizzazzjonijiet jaħdmu kollha fil-qasam tad-diżabilità. U kif kelli l-okkażjoni li nispjega fid-daħla tal-ktieb – illi nirringrazzja lill-Organizzazzjoni li stednitni anki biex nagħmel dik id-daħla, fejn hemm anki esprimejt ċerti ħsibijiet tiegħi dwar xi tfisser diżabilità, min hu diżabbli, sa fejn tasal u minn fejn tibda d-diżabilità – wieħed jara li minn dak iż-żmien illi wieħed beda jirrealizza xi jrid jagħmel, beda jitwessa’ u jevolva ruħu l-kunċett ta’ kif wieħed jittratta ma’ dawn il-persuni, ta’ kif wieħed jaħdem magħhom, il-bżonnijiet li għandhom u fejn nistgħu ngħinuhom u fejn irridu nerġgħu nagħtuhom lura d-drittijiet li konna nċaħħdulhom dak iż-żmien kollu. U dan kien allura permezz ta’, apparti l-edukazzjoni li semmejt, anki tixrid ta’ informazzjoni u anki ta’ metodi li kienu qed jiġu użati, biċċiet minnhom ġodda, oħrajn mhux daqstant ġodda, f’pajjiżi oħra.

Il-pubblikazzjoni li tnediet illum tixhed dan kollu. Il-kontribuzzjonijiet kollha li fih il-ktieb jirrakkontaw stejjer ta’ diżabilità minn aspetti differenti. Dan juri wkoll l-iżviluppi ġodda fil-qasam kemm fejn tidħol riċerka kif ukoll teknoloġija ġdida. U dan ovvjament huwa wieħed mir-raġunijiet għaliex l-affarijiet imxew daqshekk ’il quddiem għax fejn qabel ma kellna xejn f’idejna, anki, biex ngħid hekk, is-settur mediku ma kellux biżżejjed għodda, illum il-ġurnata wieħed jifhem iktar u jista’ jagħmel ħafna iktar spjegazzjonijiet dettaljati ta’ x’inhi l-kawża ta’ ċerti diżabilitajiet, speċjalment fejn tidħol diżabilità mentali, però anki diżabilitajiet fiżiċi, fejn hemm ċertu mard, hemm ċerti kundizzjonijiet li llum, u mas-snin li għaddew, bil-mezzi ġodda ta’ investigazzjoni li għandna, wieħed jista’ jkun jaf iktar eżatt minn fejn ġejjin ċerti diffikultajiet. Biżżejjed insemmi li hemm ċertu mard li ħafna minnu tista’ tinduna bih fl-ewwel ġranet wara t-twelid, u jekk wieħed ma jindunax, għaliex ma jafx il-kawża, isib li tiżviluppa d-diżabilità li inti tkun ħati tagħha jekk inti ma indunajtx biha. Ovvjament hemm kundizzjonijiet magħrufa li jsiru screening regolari fit-tfal li jitwieldu ħalli nevitaw li jkun hemm dawn l-affarijiet, fosthom insemmu l-kundizzjonijiet tat-thyroid, li jekk wieħed ma jindunax jista’ jkollok ħsara, anki mentali, as you go along. Jiena dan qed ngħidu, għax hemm ħafna xi tgħid u ma tistax tidħol fid-dettall, imma qed ngħidu anki ħalli wieħed jagħmel enfasi fuq il-firxa enormi ta’ xi jfisser li tkun diżabbli, qed insemmi mentali, qed insemmi fiżiku, hemm ħafna affarijiet.

L-iżviluppi ġodda fil-qasam tar-riċerka, fil-qasam mediku ovvjament, taw għodda b’saħħitha ħafna u għodda ta’ min joqgħod fuqha ħalli wieħed ikun iktar konxju u jkun jista’ jinduna iktar malajr bil-kundizzjonijiet. Ovvjament imbagħad għandek ukoll l-istatistika li r-rwol tagħha huwa importanti biex tagħti stampa ċara tal-ħtiġijiet tal-pajjiż u meta wieħed iqabbel l-istatistika ta’ sena ma’ oħra, wieħed jista’ jara d-differenza u, nittama, anki l-progress.

Naraw ukoll bidla fin-nies b’diżabilità nfushom. Fejn qabel kellhom sens baxx ħafna ta’ self-esteem għaliex ovvjament ħadd ma kien jagħtihom ir-rispett li jixirqilhom, illum il-ġurnata iktar ma ġew apprezzati, aktar ma ġew inkoraġġuti biex jieħdu parti iktar sħiħa fil-ħajja ta’ kuljum, iktar bdew huma stess jipparteċipaw b’mod attiv fil-ħajja pubblika, sa fejn setgħu, u jaraw li l-bidliet kulturali u leġiżattivi jiġu xprunati, biex ngħid hekk, minnhom stess. Biċċiet minnhom illum il-ġurnata, bħalma nafu, u anki dawn l-aħħar snin, kienu huma involuti biex anki jwasslu l-messaġġ ġenwin, li m’hawnx aħjar minnu, għax meta inti għandek il-persuna li għandha diżabilità, li għandha nuqqas ta’ fakultajiet jew għandha ċerti restrizzjonijiet li hija stess qed tgħidlek x’tixtieq li jkollha u tispjegalek minn xiex jgħaddu u x’taħseb li tkun l-aħjar triq biex ngħinuhom, jien naħseb li hemmhekk ikollok expertise li huwa diffiċli biex iġġibha minn xi konsulent li mhuwiex il-persuna b’diżabilità nnifisha.

Fuq dawn il-prinċipji tinbena soċjetà inklussiva li l-ewwel u qabel kollox, kif diġà għidt, tħares id-drittijiet ta’ kull persuna. Minn hemm irridu nibdew. Li ma nistgħux inħarsu lejn il-persuna b’diżabilità bħallikieku din il-persuna għandha xi ħaġa nieqsa iktar minn ħaddieħor. Għandhom drittijiet indaqs, ugwali, daqs kull persuna oħra. U fuq hekk tinbena soċjetà li tegħleb il-mod kif inħarsu lejn id-diżabilitajiet, u li l-alternattiva tagħha, u b’din l-attività, tgħin biex toħroġ l-abbiltajiet ta’ kulħadd, anki ta’ dawk li konna naħsbu li għandhom diżabilità li ma tippermettilhomx li jew jikkontribwixxu lejn is-soċjetà jew inkella li ma tippermettilhomx li jirrealizzaw il-kontribut tagħhom u l-potenzjal tagħhom fis-soċjetà. L-għan aħħari ta’ kull min hu attiv f’dan il-qasam, u intom tgħallmuni għax ħafna minnkom, kif diġà ssemma, ilkom is-snin taħdmu ma’ dawn il-persuni, hu li l-persuni b’diżabilità jgħixu ħajja indipendenti, kemm jista’ jkun, u li jkollhom id-dritt jagħżlu x’jagħmlu b’ħajjithom. “X’jagħmlu b’ħajjithom” m’iniex qed nifhem jekk ineħħuhiex jew le, ħalli ma tifhmunix ħażin. Kif imexxu ħajjithom u x’jaħsbu li jkun l-aħjar għalihom infushom. Il-messaġġ huwa li mhux kull diżabilità tagħmlek dipendenti. Nafu u naraw madwarna ċerti persuni, ħafna persuni b’diżabilitajiet li tammirahom u tirringrazzja ’l Alla kif dawn ikunu kapaċi li jagħmlu dak li qegħdin jagħmlu. Meta tipprova tirrealizza int tgħid: “Imma kieku kont jien, kont inkun kapaċi nagħmilha?” U ma tasalx biex tifhem, għax la ma tkunx int f’dak iż-żarbun, ma tasalx. Però meta tara b’għajnejk x’qed jagħmlu ċerti nies b’diżabilità, tirringrazzja ’l Alla.

F’dinja li qed tiżviluppa – tiżviluppa l-mediċina, it-teknoloġija – il-ħin kollu, ma nistgħu qatt ngħidu li wasalna. Dejjem hemm xi jsir jew x’jittejjeb. Jiena nemmen li l-implimentazzjoni tal-Istrateġija Nazzjonali dwar id-Drittijiet ta’ Persuni b’Diżabilità se tgħin sabiex fit-tmien snin li ġejjin, il-persuni b’abbiltajiet differenti jħossuhom li jagħmlu parti sħiħa mis-soċjetà. Sabiex dan iseħħ, hemm bżonn sinerġija fil-ħidma tal-Gvern flimkien mal-Kummissjoni għad-Drittijiet ta’ Persuni b’Diżabilità u l-Malta Federation of Organizations Persons with Disability.

Bis-saħħa ta’ dan, bħala pajjiż, inkunu nistgħu nilħqu l-Għanijiet tal-Iżvilupp Sostenibbli (Sustainable Development Goals), li huma parti essenzjali mill-Aġenda 2030 tan-Nazzjonijiet Magħquda kif ukoll tal-Konvenzjoni tad-Drittijiet tal-Persuni b’Diżabilità.

Nifraħ mill-ġdid lill-Malta Federation of Organizations Persons with Disability ta’ dan l-anniversarju. U nawguralkom, bħalma għamel ħaddieħor, li tħarsu ’l quddiem lejn, mhux il-50 sena, imma l-100 sena jekk hemm bżonn, li ġejjin li tispiraw lil ta’ warajkom, lil min ħa jiġi biex jieħu over, bl-enerġija tagħkom, bl-entużjażmu tagħkom, bl-impenn tagħkom, ħalli jieħu over bl-istess impenn ħalli jara li nibqgħu ntejbu kemm jista’ jkun il-kundizzjonijiet tal-ħajja tal-persuni b’diżabilità. Jiena nirringrazzjakom u l-għaqdiet li jiffurmaw il-Federazzjoni, tal-ħidma tagħkom sabiex tingħata d-dinjità, ir-rispett u d-drittjiet kollha lill-persuni ta’ abbiltajiet differenti.

Dan huwa d-dritt tagħhom, u aħna ma nkunu qed nagħmlu xejn barra minn loku jekk forsi xi ħadd ifettillu jiftaħar li qed nagħtuhom id-drittijiet. Dawn huma id-drittijiet li misshom dejjem baqgħu għandhom, bl-injoranza tagħna ma konniex qed nagħtuhomlhom, però għall-grazzja t’Alla llum nispera li għajnejna nfetħu, nafu x’inhuma d-drittijiet tagħhom u naraw li dak li kien tagħhom nagħtuhulhom mill-aktar fis possibbli.

Grazzi ħafna.

Skip to content