The President of Malta

Search
Close this search box.

Speech by His Excellency George Vella, President of Malta at the Launch of the Book of Remembrance ‘Oliver and I’ by Paul P. Borg, St Anton’s Palace, 22 April 2022, (Speech in MT)

President u Membri tal-Akkademja tal-Malti,

Mistednin Distinti,

Sinjuri

Huwa pjaċir tiegħi li nagħtikom merħba fil-palazz ta’ Sant’ Anton. Ninsabu hawn llum biex niċċelebraw pubblikazzjoni li terġa mill-ġdid tressqilna quddiemna l-legat straordinarju tal-Prof. Oliver Friggieri. Din hi biss l-aħħar minn sensiela ta’ inizjattivi li l-Presidenza ħadmet fuqhom matul dawn l-aħħar sentejn, b’mod partikolari qabel l-pandemija tal-COVID-19. Ħadna ħsieb li niltaqgħu u nonoraw awturi u kittieba veterani Maltin minn żmien għal żmien fejn kelli wkoll ix-xorti li nitħaddet magħhom u nislet għarfien dwar ħidmiethom, ħajjithom u dak kollu li nebbaħ il-pinna tagħhom. Sellimna wkoll lill-Prof Friġġieri innifsu f’attività kommemorattiva li kienet fost l-aħħar li għaliha kien preżenti hu wkoll qabel ma ħalliena.

Pawlu u Oliver kienu ilhom jafu ’l xulxin mill-Moviment Qawmien Letterarju. It-tifkiriet ta’ Oliver li jgħożż Pawlu konvint li huma bosta u bħal Pawlu, kull wieħed u waħda minna għandu t-tifkiriet tiegħu ta’ Prof. Oliver – speċjalment intom li ħidimtu tant qrib tiegħu, kemm jekk kontu studenti jew kollegi tiegħu, kemm jekk laqatkom bħala awtur ħabib tagħkom jew missejtu miegħu fl-attivitajiet li organizzajtu flimkien. Min jaf kemm ispirakom mhux biss bl-intellett tiegħu imma fuq kollox bl-umiltà, bil-fidi u bl-impenn sħiħ tiegħu, speċjalment fl-oqsma tal-letteratura Maltija. Imma l-wirt kbir li ħallielna Oliver ma jitkejjilx biss bil-kontribut letterarju li fawwarna bih, jew bil-kapaċità filosofika u profonda tiegħu imwassla b’mod li jifhimha kulħadd, mill-kbir saż-żgħir. Oliver kien, għadu u jibqa’’ l-kuxjenza tan-nazzjon – il-Poeta li jirrifletti fuqna u lil hinn minna dwar min aħna bħala ġens u fejn sejrin bħala poplu.

Ippermettuli hawnhekk naqsam magħkom riflessjoni.

Oliver, bħal kull wieħed u waħda minna, kien jinkwieta fuq l-impatt li l-iżvilupp sfrenat qed iħalli fuq l-ambjent. It-twissija kontra l-qerda tan-natura nsibuha minn kmieni f’kotba bħal L-Antoloġija tan-Natura (1995) miġbura minnu u minn Mario Azzopardi. Il-karba mbagħad tixref aktar fil-poeżiji twal tiegħu, fosthom Il-Bikja tal-Masġar u L-Assedju Finali taMalta. Kif jistqarr Oliver stess fid-daħla għall-poema Il-Bikja tal-Masġar:

Il-Bniedem hu meqjus bħala turista u kollega tal-ħlejjaq l-oħra li bħalu u miegħu huma turija tal-misteru tal-ħolqien u tal-kobor tal-Ħallieq. L-ambjent, għalhekk, hu meqjus bħala mezz ewlieni, kważi waħdani, tal-għarfien uman, il-kanal minn fejn jasal il-leħen taAlla. Alla jitkellem ukoll bil-leħen tal-Ħxejjex u tal-Annimali, għaliex huma Tiegħu”.

(N.B. xi wħud minn dawn is-siltiet inqraw matul il-programm televiżiv Mill-Palazz).

L-ambjent hu element b’saħħtu li jżewweġ ħidmet dawn i-żewġ awturi. Bħal Oliver Friggieri, Paul P. Borġ, impenja ruħu bis-sħiħ favur ambjent.  Insemmi hawnhekk il-ktejjeb tiegħu Minn fuq għal Isfel (1991) – li Oliver innifsu sejjaħlu “Manifest b’Risq l-Ambjent” – u pubblikazzjonijiet oħra bħal Ċikku Fenek (1998), Stejjer minn Wied Għarbiel (2006), Il-Kmandament Numru 11: Ħobb lill-Ħolqien (2016/2017). Wieħed jifhem għaldaqstant bis-sħiħ għaliex Paul P. Borg (Pawlu) jagħżel li jiftaħ il-ktieb tiegħu billi fil-frontispizju jqiegħed din il-kwotazzjoni ta’ sieħbu Oliver: “M’hemmx kuluri (politiċi) fl-ambjent. L-ambjent qed jinqered.”

Tabilħaqq l-impenn tagħna favur ambjent aħjar għandu jmur lil hinn mill-partiġġjaniżmu politiku.

Għandu jkun impenn li jgħaqqadna.

Dan il-ktieb hu l-aħħar minn damma ferm itwal ta’ pubblikazzjonijiet ta’ apprezzament lejn dan il-patrijott Malti ta’ żmienna. Huma tabilħaqq bosta l-pubblikazzjonijiet li dehru f’ħajtu li fissru l-apprezzament tagħhom u rrikonoxxew il-ħidma kbira li wettaq fostna bħala ġens u nazzjon. Ir-rikonoxximent ta’ dan il-ġgant tal-letteratura Maltija llejla ma jorbotx biss ma din il-pubblikazzjoni iżda ferm aktar minn hekk mal-għarfien li wasslilna tul ħajtu, u li jerġa jfakkarulna f’din il-pubblikazzjoni Paul P. Borg, u li għadu siewi u meħtieġ llum aktar minn qatt qabel

Dan mhux biss apprezzament letterarju, u ta’ dak li kien Oliver Friggieri, imma jiftaħ tieqa fuq il-ħajja ta’ kuljum, fuq x’kien iħobb, xi programmi televiżivi kien iħobb, u fuq ħafna aspetti oħra tal-ħajja ta’ Oliver Friggieri, li kienu jafuhom biss dawk li kienu xxurtjati li gawdew ħbiberija intima personali miegħu. 

Is-Sur Borg b’dan il-ktieb għamel servizz kbir lill-figura u l-memorja ta’ Oliver Friggieri.

Wieħed japprezza l-kontribut kbir tal-qraba ta’ Oliver, li qasmu mal-qarrej, permezz tal-awtur, dettalji li qajla wieħed ikun jista’ jkun jaf dwarhom, hekk mhux kif ngħidu, minn ħalq il-qraba tiegħu stess.

Nittama u konvint minn dan li ser jibqa’ jkun ta’ xprun fis-snin li ġejjin.

Skip to content