Il-laqgħa tagħna hawnhekk illum għandha sinifikat qawwi.
Mhijiex biss l-inawgurazzjoni (jiena ngħid, il-ftuħ) tas-Swali Statali tal-Palazz li bnew il-Kavallieri tal-Ordni Sovran Militari u Ospitalier ta’ San Ġwann ta’ Ġerusalemm, ta’ Rodi u ta’ Malta, iżda hija l-quċċata ta’ perkors storiku u kostituzzjonali, l-evolviment tal-poplu Malti minn poplu maħkum għar-rikonoxximent ta’ Malta bħala Nazzjon u Stat Sovran – b’dawk l-imsiebaħ kollha ta’ ħsibijiet u tidwir rigward kunċetti, tifsiriet u interpretazzjonijiet, legali, storiċi u ta’ antropoloġija soċjoloġika, li l-kliem, stat u nazzjon, inebbħu fl-imħuħ u fil-qlub.
Dan il-Palazz kein wieħed mill-ewwel binjiet li nbnew fil-Belt il-Ġdida.
Il-funzjonijiet tiegħu, tul is-snin, kienu varji: minn residenza uffiċjali tal-Gran Mastri, is-sedja tal-Gvern fiż-żmien il-Franċiżi u l-Ingliżi, u fil-preżent, is-Sedja tal-Presidenza tar-Repubblika.
Il-Palazz ra żviluppi fit-tmexxija li messew lill-poplu tagħna profondament.
Mir-riformi rivoluzzjonarji li seħħew tul is-sentejn tal-ħakma Franċiża li abollixxiet is-sistema fewdali u l-privileġġi, li kienet tfisser, inkluż dawk reliġjużi,
- billi żergħet il-mikrokożmi ta’ ugwaljanza quddiem il-liġi,
- sekularizzazzjoni tal-amminstrazzjoni ġuridika, fi ftit kliem, xetlet is-sekularizzazzjoni tal-istat,
- sal-proklami u l-Orders in Council, il-parti l-kbira minnhom, pragmatiċi għall-aħħar, intiżi biex iservu l-iskop tas-setgħu interperjali Ingliża,
- sakemm sa’ fl-aħħar, fil-kurituri tan-naħa tax-xellug fejn qiegħda dan il-mument, seħħew l-avvenimenti li welldu l-Indipendenza ta’ pajjiżna u r-Repubblika li kull Malti u Maltija għandu jweġġaħ. Is-swali ta’ dan il-Palazz li nfetħu għall-pubbliku ser ikunu opporotunità għal kulħadd, Maltin u barranin li jżuruna, biex wieħed ikun jista’ jesperjenza mill-viċin il-patrimonju rikk li għandu pajjiżna.
Il-Kmamar Statali issa mhux ser ikunu qed jilqgħu fihom biss dinjitarji, iżda ser ikunu wkoll għal kulħadd; f’ċertu okkażjonijiet, xorta ser jospitaw ċerimonji tal-istat.
Is-sala tal-Ambaxxaturi hija sinonima mal-għoti tal-kredenzjali ta’ Ambaxxaturi kreditati lill-pajjiżna u tintuża regolarment għal din il-parti mix-xogħol tal-Presidenza.
Dan filwaqt illi s-sala tat-Tron hija sinonima mal-għoti tal-onorifiċenzi u d-diskors li jsir f’Jum tar-Repubblika.
Difatti, kull sala inawgurata llum għandha l-istorja partikolari tagħha.
Kif ntqal kemm-il darba, ir-restawr tal-Palazz sar b’investiment ta’ b’aktar minn EUR 40 Miljun, ffinanzjat mill-Gvern Malti u bi EUR 18 Miljun minnhom ko-finanzjati mill-Unjoni Ewropea bħala parti mill-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali.
Dawn il-flus waħedhom ma kienux jirriżultaw f’dak li għandna llum li kieku ma kienx għall-ħsieb, dedikazzjoni u viżjoni tad-diriġenti ta’ Heritage Malta, għal dak li jirrigwarda il-patrimonju Malti.
Ma dawn irrid nżid u nirrikonoxxi bis-sħiħ, il-passjoni u l-maestrija tal-imgħallma u l-ħaddiema li ħadmu f’dan il-proġett.
Ma nistax ma nsemmix il-grinta, u l-isforz, sabiex jiġu traċċati, u meta l-fondi jippermettu, jinxtraw u jinġiebu lura f’posthom, ġo dan il-Palazz u ġo Malta, artifatti li maż-żmien, għal xi raġuni jew oħra, jew f’ċertu ċirkostanzi, rabbew is-saqajn u l-ġwienaħ!
Iżda, dawn is-swali ma kienux ikunu attrezzati kif inhuma, mgħammrin b’għamajjar tal-epoka, li kieku ma kienx għall-ġenerożità u l-ispirtu patrijottiku tas-Sur Paul Żammit, li rregala oġġetti ta’ preġju storiku, artistiku u kulturali lin-nazzjon.
Din hija opra tajba li ser ikomplu jgawduha wkoll ġenerazzjonijiet futuri, u l-ġest tas-Sur Żammit għandu jkun ta’ eżempju biex oġġetti mprezzabbli ma jiġux sparpaljati u jafu jispiċċaw barra minn pajjiżna.
Rikkezzi kulturali, jinsabu wkoll f’ċerta djar tagħna, u jiena nappella biex fejn ikun possibbli, dawn jiġu ddonati, u f’ċirkostanzi varji u partikolari, jkun hemm arranġamenti mal-familjari li jappartjenu għalihom.
M’inix biss nalludi għall-pitturi u għamajjar, iżda wkoll għal manuskritti, pubblikazzjonijiet rari li posthom huwa fl-Arkivji u l-Bibliojetka Nazzjonali.
Dan għaliex dawn huma parti tanġibbli tal-memorja kollettiva tagħna.
Ippermettuli nagħmel referenza żgħira għall-kappella li ser tiġi inawgurata llum. S’issa, din il-kappella għadha mingħajr it-titular tagħha, liema pittura titulari ta’ Filippo Paladini (1589) datata elf ħames mija u disgħa u tmenin, tirrappreżenta l-hekk imsejħa “Madonna di Malta”; tirrafigura il-Madonna b’żewġ qaddisin, żewġ figuri ewlenin, li fost anġli u uċuħ li jidhru fl-istess kwadru, għandhom pożizzjoni prominenti, u l-qaddisin huma San Ġwann u San Pawl.
Din il-pittura tinsab fil-Palazz Arċiveskovili li hemm f’tarf Triq l-Arċisqof il-Belt Valletta.
Din f’xi żmien ġiet regalata lill-Isqof Ferdinando Mattei, li kien isqof bejn l-1807 u l-1829 mill-Kummissarju Ċivili, Hildibrand Oakes, li serva bejn Mejju tal-1810 sa Ottubru tal-1813, qabel ma’ Malta kellha l-ewwel Gvernatur fil-persuna ta’ Sir Thomas Maitland, li sar Gvernatur f’Ottubru tal-1813.
Naf li kienu għaddejjin diskussjonijiet bejn Heritage Malta u l-Kurja tal-Arċisqof biex din il-pittura terġa’ ssib postha fil-kappella f’dan il-palazz, u kien hemm indikazzjonijiet li ser jintlaħaq ftehim.
Nawgura li b’eżerċizzju ta’ proporazjonalita’ u buon sens iseħħ ftehim fejn il-pittura ta’ Paladini għal kappella tal-Palazz tkun miġbura hawn flimkien mal-opri l-oħra tal-istess Paladini.
F’isem il-Presidenza nirringrazzja lil kull min ħadem u stinka biex dan il-proġett jirnexxi.
